آشنایی با ماهواره جاسوسی KH-11

ماهواره جاسوسی KH-11 KENNEN با اسم رمزهای کریستال، سیستم کریستال بهبود یافته پیشرفته، ۱۰۱۰ و سوراخ کلید نوعی از ماهوارهای شناسایی است که توسط دفتر ملی شناسایی آمریکا برای اولین بار در دی ماه ۱۳۵۵ به مدار پرتاب شد. سازنده این ماهواره لاکهید بوده و اولین ماهواره جاسوسی آمریکایی است که از سیستم عکاسی دیجیتال الکترواپتیکی استفاده می‌کرد و امکان تصویربرداری زنده را میسر می‌کرد.

ماهواره‌های KH-11 بعدها توسط ناظرین بیرونی با نامهای KH-11B ، KH-12 ، کِنِن پیشرفته، کریستال بهبودیافته و آیکان نامیده شدند.

مشخصات و عکسهای KH-11 به شدت محرمانه است. به نظر این ماهواره‌ها منبع عکسهایی بودند که در سال ۱۳۷۶ از اتحاد جماهیر شوروی و چین، همچنین عکسهایی که در سال ۱۳۷۷ از افغانستان و سودان درباره بمبگذاری سفارتهای آمریکا و عکس توییت دونالد ترامپ از حادثه مرکز فضایی ایران منتشر شد.

تصویر ماهواره KH-11 از بمب‌افکن Xian H-6 چینی

تصویری که ماهواره KH-11 از ساخت ناو هواپیمابر کلاس کیف گرفته

تصویری که ماهواره KH-11 از کارخانه داروسازی الشفا گرفته

تصویری که ماهواره KH-11 از مقری در افغانستان گرفته

تصویری که ماهواره KH-11 از سایت پرتاب مرکز فضایی امام خمینی گرفته

در سال ۱۳۵۰ نیکسون مجوز توسعه ماهواره‌های مجهز به تصویربردار دیجیتال الکترواپتیکی را صادر کرد. داده‌های این ماهواره‌ها در فرکانس ۶۰ گیگا هرتز مخابره می‌شود که توسط جو زمین عبور داده نمی‌شود و از زمین قابل دریافت نیست. داده‌ها به مجمعه‌ای از ماهواره‌ها در مدارهای بالاتر مخابره می‌شود از طریق آنها به ایستگاه زمینی که احتمالا در جایی به نام Area 58 قرار دارد مخابره می‌شود.

در سال ۱۳۷۸ دفتر ملی شناسایی بویینگ را با هدف جایگزینی ماهواره‌های KH-11 با ماهواره‌هایی کوچکتر با بهره‌وری بالاتر به عنوان پیمانکار برنامه آینده تصویربرداری انتخاب کرد. پس از شکست این برنامه در سال ۱۳۸۴، دفتر ملی شناسایی به لاکهید سفارش ساخت دو دستگاه KH-11s را داد که USA-224 اولین از این دو بود و در اواخر ۱۳۸۹، دو سال جلوتر از برنامه اولیه، به مدار پرتاب شد.

طرح فرضی ماهواره KH-11 بر اساس تلسکوپ فضایی هابل

در دی ماه ۱۳۸۹ این دفتر به ناسا دو سیستم اپتیکی فضایی با آینه‌هایی به قطر ۲.۴ متر بخشید، مشابه تلسکوپ فضایی هابل اما با آینه ثانویه هدایت‌پذیر و فاصله کانون کوتاه‌تر که میدان دید بزرگتری داشته باشد داد. این هدایا می‌توانند قطعات یدکی KH-11 باشند یا اجزای اپتیکی برنامه لغو شده بویینگ.

مجموعه آینه‌ای اهدایی به ناسا

از آن‌جایی که تلسکوپ فضایی هابل و KH-11 هر دو در کانتیرهای مشابهی حمل شدند به نظر بسیار شبیه یکدیگرند. طول آنها ۱۹.۵ متر و قطرشان ۳ متر است. مستندی که ناسا درباره ساخت هابل منتشر کرده بیام می‌کند که دلیل تغییر آینه ۳ به متری به ۲.۴ متری این بود که هزینه‌های ساخت به دلیل استفاده از فن‌آوری‌های توسعه یافته برا ماهواره‌های فضایی بسیار ارزانتر می‌شد.

تلسکوپ فضایی هابل در مرکز لاکهید

مدلهای مختلف KH-11 دارای وزنهای متفاوتی هستند. وزن مدلهای اولین حدود ۱۲ تن و مدلهای نهایی وزنی حدود ۱۷  تا ۱۹.۶ تن برآورد می‌شود.

گزارشهایی نیز وجود دارد که KH-11 از نیروی پیشران هیرازین برای تعدیل و صلاح مدار استفاده می‌کند. برای افزایش عمر ماهواره نیز برنامه سرویس و سوختگیر آن توسط شاتلها تنظیم شده بود.

در تاریخچه سیا عنوان شده که اولین KH-11s آینه‌ای ۲.۳۴ متری داشته که در مدلهای بعدی بزرگتر شده. دفتر ملی شناسایی روشی رایانه‌ای برای تراش آینه توسعه داد که بعدها برای تلسکوپ هابل نیز استفاده شد. یکی از مجلات نظامی نیز ادعا کرده که مدلهای جدیدتر این ماهواره‌ها از آینه های ۲.۹ تا ۳.۱ متری بهره می‌برند و آینه ثانویه تلسکوپهای کاسگرین قابلیت جابجایی دارد و امکان برداشتن عکسهایی از زوایایی را ایجاد می‌کند که برای ماهواره‌ها نامعمول است. همچنین ماهواره می‌تواند هر ۵ ثانیه عکس بگیرد.

آینه تلسکوپی ۲.۴ متری که در نور مرئی رصد می‌کند زاویه تفکیک حدود ۰.۰۵ ثانیه کمانی دارد که در فاصله ۲۵۰ کیلومتری معادل ۶ سانتیمتر خواهد بود. اما قدرت تفکیک واقعی به دلیل حضور اغتشاشات جو زمین ضعیفتر خواهد بود، چیزی حدود ۲۰ سانتیمتر.

دو سیستم اپتیکی که به ناسا بخشیده شده‌اند دارای سه آینه غیرآستیگمات است که آینه سوم را همراه ندارند. آینه اولیه با f/1.2 و قطر ۲.۴ متر است و با کمک آینه ثانویه به نسبت کانونی f/8 می‌رسد که فاصله کانونی کوتاهری از تلسکوپ فضایی هابل است. با افزوده شدن آینه سوم میدان دید بسیار گسترده‌تر از سیستم دو آینه‌ای ریچی کرتین با f/24 ایجاد می‌کند. آینه ثانویه روی مکانیزم استوارت سوار شده که آن را جابجا کرده و درنتیجه امکان دیدن اطراف را که هدف اصلی ماهواره جاسوسی است را فراهم می‌کند.

تصویری که رصدگران آماتور از ماهواره جاسوسی KH-11 گرفته‌اند

در سال ۱۳۵۷ کارمند سیا به نام ویلیام کمپیلس متهم به فروش راهنمای فنی و کارکردی KH-11 به شوروی شد که در نهایت به ۴۰ سال زندان محکوم شد و پس از تحمل ۱۸ سال زندان در سال ۱۳۷۵ آزاد شد. در سال ۱۳۶۳ ساموئل لورینگ موریسون که تحلیلگر اطلاعات نیروی دریایی بود سه عکس که توسط KH-11 گرفته شده بود را به نشریه‌ای نظامی در آمریکا فرستاد که منتهی به محکومیت به دزدی و خیانت شد و محکوم به دو سال زندان شد که در سال ۱۳۸۰ توسط کلینتون بخشیده شد ( به نظر این محکومیت دو ساله اشتباه است ولی در منبع اینطور نوشته شده بود و مترجم نیز منبع دیگری برای آن نیافت و به همین صورت ترجمه کرده-علی آزادگان). مورد آخر نیز توسط دونالد ترامپ بوده که هنوز محکومیتی برای وی درپی نداشته!

تصویری که رصدگران آماتور از ماهواره جاسوسی KH-11 گرفته‌اند

این ماهواره‌ها در مدار خورشیدآهنگ قرا می‌گیرند. در این حالت قبل یا پس از ظهر می‌توانند به رصد بپردازند و از سایه بلندتر اجسام برای شناسایی بهتر استفاده کنند.

هزینه هر واحد از این ماهواره‌ها با در نظر گرفتن هزینه پرتاب به مدار در سال ۱۹۹۰ برابر با ۱.۲۵ تا ۱.۷۵ میلیارد دلار (به نرخ سال ۲۰۱۸ برابر با ۲.۴ تا ۳.۳۶ میلیارد دلار) است. بر اساس اظهارات یکی از سناتورهای آمریکایی، هزینه هریک از ماهواره‌هایی که در سال ۲۰۰۵ سفارش داده شدند بیشتر از جدیدترین ناوهواپیمابر کلاس نیمیتز با هزینه ۶.۳۵ میلیارد دلار بوده.